KERANGKA UNDANG-UNDANG HALAL DI MALAYSIA (1)

KERANGKA UNDANG-UNDANG HALAL DI MALAYSIA

Akhir-akhir ini timbul banyak persoalan mengenai status halal produk di Malaysia. Sebelum meninjau mengenai status halal, kita lihat dulu apakah undang-undang yang berkaitan dengan urusan halal ini. Setelah itu kita boleh mengetahui, pihak yang bertanggungjawab dalam urusan halal bagi mengelakkan kekeliruan ada pihak yang mendakwa sesuatu produk itu halal atau tidak.

Sebenarnya peruntukan undang-undang halal di Malaysia telah wujud sejak tahun 1970an lagi tetapi penyusunan agak kurang sistematik. Undang-undang Halal di Malaysia bukan terkandung dalam satu Akta atau Enakmen tertentu. Ia boleh diperolehi dalam peruntukan undang-undang dari pelbagai Akta, Enakmen dan undang-undang kecil (Subsidiary Legislation).

Ada beberapa sebab kenapa keadaan ini menjadi demikian. Pertama, kuasa perlaksanaan bagi produk atau perkhidmatan terletak kepada badan atau jabatan tertentu dan mereka mempunyai penguatkuasa untuk melaksanakan peruntukan tersebut. Keduanya, kerana sesetengah peruntukan tersebut memerlukan kepakaran teknikal dan kepakaran itu memang sudah dimiliki oleh pihak atau jabatan berkenaan. Sekiranya ditubuhkan badan lain bagi penguatkuasaan maka rujukan tetap dibuat kepada badan tersebut.

Berikut ialah peruntukan undang-undang halal yang ada di Malaysia.

a. Akta Perihal Dagangan 2011 (APD 2011)

b. Peruntukan Perundangan Berkaitan Produk Veterinar

c. Undang-Undang dan Peraturan Kastam, (Larangan Import) 1988 dan (Larangan Eksport) 1988

d. Akta Makanan Haiwan 2009, (Peraturan-Peraturan Makanan Haiwan) (Lesen Untuk

Mengimport Makanan Haiwan atau Bahan Tambahan Makanan Haiwan) 2012

e. Peruntukan Perundangan Pengiklanan Oleh Pihak Berkuasa Tempatan (PBT)

f. Peruntukan Perundangan Kawalan Kebersihan Makanan

g. Peruntukan Perundangan Kawalan Halal Di Bawah Undang-Undang Jenayah Syariah Negeri

h. Akta Racun 1952 dan Peraturan Kawalan Dadah dan Kosmetik 1984 (Pindaan 2010)

AKTA PERIHAL DAGANGAN 2011 (APD 2011)

Akta Perihal Dagangan 2011 (APD 2011) bertujuan untuk:

"menggalakkan amalan perdagangan yang baik dengan melarang perihal dagangan palsu dan pernyataan, pengendalian dan amalan palsu atau mengelirukan berhubungan dengan pembekalan barang-barang dan perkhidmatan serta untuk mengadakan peruntukan bagi perkara-perkara yang berkaitan atau bersampingan dengannya".

Sebelum digubal dan dikuatkuasakan Akta Perihal Dagangan 2011 (APD 2011), penguatkuasaan kawalan penggunaan tanda, logo, representasi serta sijil halal adalah dibuat di bawah Akta Perihal Dagangan 1972 (APD 1972), Perintah Perihal Dagangan (Penggunaan Perbahasaan Halal) 1975 dan Perintah Perihal Dagangan (Penandaan Makanan) 1975. Setelah ia dilaksanakan selama lebih 35 tahun, kerajaan telah mengenalpasti banyak kelemahan-kelemahan di dalam Akta Perihal Dagangan 1972 dan perintah-perintah berkenaan. Antara kelemahan-kelemahan yang dikenalpasti ialah:

a) Membolehkan perisytiharan halal sendiri;

b) Membenarkan penggunaan representasi halal dalam bentuk ayat al-Quran dan sebagainya oleh bukan Islam;

c) Tiada badan pensijilan halal khusus yang ditentukan bagi mengeluarkan sijil halal; dan

d) Ruang lingkup kawalan hanya kepada produk makanan sahaja.

Menyedari akan kelemahan-kelemahan itu, kerajaan telah membuat pindaan kepada undang - undang tersebut dan digantikan dengan Akta Perihal Dagangan 2011 dan perintah-perintah berkaitan. Hasilnya sebanyak 3 perintah berkaitan kawalan halal diwujudkan di bawah APD 2011 iaitu:

a) Perintah Perihal Dagangan (Takrif Halal) 2011;

b) Perintah Perihal Dagangan (Penandaan dan Perakuan Halal) 2011; dan

c) Perintah Perihal Dagangan (Fi Perakuan Halal) 2011.

Perintah-perintah ini telah diwartakan pada 30 Disember 2011 dan mula berkuatkuasa pada 1Januari 2012.

Perintah Perihal Dagangan (Takrif Halal) 2011

Perintah Perihal Dagangan (Takrif Halal) 2011 telah diwujudkan oleh Menteri Kementerian

Perdagangan Dalam Negeri, Koperasi dan Kepenggunaan (KPDNKK) berdasarkan kuasa yang diberikan di bawah Seksyen 28, APD 2011. Perintah ini pada dasarnya adalah menggantikan Perintah Perihal Dagangan (Penggunaan Perbahasaan Halal) 1975. Antara penambah baikan yang dibuat pada perintah baru ini ialah:

a) Memperluaskan skop "takrif halal" daripada makanan sahaja kepada skop yang lebih luas

termasuk barangan bukan makanan dan juga perkhidmatan yang berkaitan dengan makanan dan barangan seperti perkhidmatan pengangkutan, penyimpanan dan sebagainya.

b) Takrif halal telah ditambah daripada empat (4) ciri sebagaimana yang ditetapkan pada

Perintah Perihal Dagangan (Penggunaan Perbahasaan Halal) 1975 kepada tujuh (7) ciri di

dalam Perintah Perihal Dagangan (Takrif Halal) 2011. Tiga (3) ciri-ciri lain yang ditambah

ialah makanan halal hendaklah:

i. Tidak memabukkan mengikut hukum syarak;

ii. Tidak mengandungi mana-mana bahagian anggota manusia atau hasilan daripadanya

yang tidak dibenarkan oleh hukum syarak.

iii. Tidak beracun dan tidak memudaratkan kesihatan.

c) Antara perkara penting yang diwujudkan di dalam perintah baru ini ialah kesalahan bagi

"memperdayakan atau mengelirukan". Seksyen 4, Perintah Perihal Dagangan (Takrif Halal)

2011 melarang membuat representasi atau perbuatan yang boleh menunjukkan bahawa

makanan yang disediakan adalah halal, termasuk menggunakan ayat al-Quran atau objek

atau gambar berkaitan dengan agama Islam seperti Kaabah. Manakala pada seksyen 4 (3) dinyatakan dalam kes tersebut, beban pembuktian adalah di atas pihak tertuduh, bukan pegawai penguatkuasa atau pendakwa. Ini bererti bahawa sekiranya seseorang menggunakan ayat al-Quran maka ia dikira bersalah melainkan ia dapat membuktikan

bahawa makanan yang disediakan adalah halal. Walau bagaimanapun bagi orang Islam,

penggunaan ayat al-Quran, gambar Kaabah dan sebagainya di premis makanan adalah

dibenarkan.

d) Kadar denda bagi kesalahan di bawah perintah ini telah ditetapkan lebih tinggi daripada

kadar yang ditetapkan di bawah APD 1972 iaitu:

i. Bagi pertubuhan perbadanan denda tidak melebihi RM 5 juta bagi kesalahan pertama

dan RM 10 juta bagi kesalahan kedua dan seterusnya; dan

ii. Jika bukan pertubuhan perbadanan denda tidak melebihi RM 1 juta atau dipenjarakan

selama tempoh tidak melebihi lima tahun atau kedua-duanya. Bagi kesalahan kedua

atau seterusnya didenda tidak melebihi RM 5 juta atau dipenjarakan selama tempoh

tidak melebihi lima tahun atau kedua-duanya.

Perintah Perihal Dagangan (Takrif Halal) 2011 memperuntukkan bahawa apabila suatu makanan atau barangan diperihalkan sebagai halal atau atau diperihalkan dengan apa-apa ungkapan lain untuk menunjukkan makanan atau barang-barang itu boleh dimakan atau digunakan oleh orang Islam, ungkapan tersebut bererti makanan atau barang-barang itu:

(a) tidak terdiri daripada atau tidak mengandungi apa-apa bahagian atau benda daripada

binatang dilarang hukum syarak dan fatwa atau tidak disembelih mengikut hukum syarak

dan fatwa;

(b) tidak mengandungi unsur najis mengikut hukum Syarak dan fatwa;

(d) tidak mengandungi bahagian atau anggota manusia atau hasilan daripadanya yang tidak dibenarkan hukum Syarak dan fatwa;

(e) tidak beracun atau memudaratkan kesihatan;

(f) tidak disediakan, diproses atau dikilang menggunakan peralatan yang dicemari najis mengikut hukum Syarak dan fatwa; dan

(g) tidak dalam masa penyediaan, pemprosesan atau penyimpanan bersentuhan, bercampur atau berdekatan dengan apa-apa makanan yang gagal memenuhi syarat (a) dan (b) di atas.

“makanan” pula ditafsir sebagai sebagai termasuk “tiap-tiap barang yang dikilangkan, dijual atau digambarkan untuk digunakan sebagai makanan atau minuman bagi kegunaan manusia atau yang memasuki kedalam atau digunakan dalam komposisi, penyediaan, pengawetan, mana-mana makanan atau minuman bagi kegunaan manusia dan termasuklah konfeksi, bahan kunyahan dan apa-apa bahan bagi makanan, minuman, konfeksi atau bahan kunyahan itu”. (Perkara 2)

Sesuatu makanan atau barang yang diperihalkan sebagai halal seharusnya turut meliputi perkhidmatan berhubung dengan makanan atau barang itu, iaitu termasuk keseluruhan proses, seperti pengangkutan, penyimpanan dan pemprosesan bahan mentah, penyajian dan peruncitan makanan atau barang tersebut. (Perkara 2)

Perintah Takrif Halal turut mengandungi peruntukan berkaitan dengan kesalahan memperdaya atau mengelirukan (Perkara 4). Sebarang bentuk representasi atau perbuatan yang boleh memperdaya atau mengelirukan bahawa sesuatu makanan itu halal atau boleh dimakan oleh orang Islam merupakan suatu kesalahan. Maksud “representasi dan perbuatan” ini termasuklah penggunaan ayat suci al-Quran atau perkara atau objek yang berhubung dengan agama Islam, sama ada di premis makanan itu dijual atau pada bekas makanan. Sebagai contoh, isu penggunaan kalimah “Allah” dan “Bismillah” di restoran yang secara tidak langsung menggambarkan bahawa makanan yang disajikan adalah halal untuk pengguna Muslim.

Perintah Perihal Dagangan (Perakuan dan Penandaan Halal) 2011

Perintah Perihal Dagangan (Perakuan dan Penandaan Halal) 2011 dibuat oleh Menteri melalui kuasa yang diberikan di bawah Seksyen 29, APD 2011 [Akta 370]. Antara perkara yang dimasukkan di dalam perintah baru ini ialah:

a) JAKIM dan MAIN/JAIN dinamakan sebagai pihak berkuasa yang berwibawa dalam

pengeluaran sijil halal. Oleh itu, sesuatu produk yang diperihalkan sebagai halal perlu mematuhi dua perkara: Pertama, mesti diperakukan sebagai halal oleh JAKIM atau MAIN; dan kedua, ditandakan dengan logo halal Malaysia.

b) Pihak lain tidak dibenarkan mengeluarkan sijil halal di Malaysia.

c) Perisytiharan halal sendiri dalam sebarang bentuk logo atau perbahasaan adalah tidak

dibenarkan. Pindaan ini akan menghalang pihak-pihak mengelirukan pengguna Islam

dengan meletakkan perkataan seperti "makanan Islam", "ditanggung halal", lafaz bismillah,

menggantung ayat-ayat al-Quran di premis makanan, menggantung gambar kaabah dan sebagainya.

d) Perintah Penandaan Halal turut memperuntukkan perakuan halal berhubung dengan makanan dan barangan import yang dipasarkan di Malaysia.Untuk tujuan ini, semua makanan dan barangan import yang dipasarkan di negara ini boleh diwartakan sebagai halal melalui dua kaedah. Pihak yang mengimport barangan tersebut boleh sama ada mendapat perakuan halal daripada JAKIM atau MAIN dan ditandakan dengan logo halal badan ini; ataupun memperoleh perakuan halal daripada badan pensijilan luar negara, iaitu negara pengeluar, yang diiktiraf oleh JAKIM.

Bagi kaedah kedua ini, penandaan pada makanan atau barangan tersebut ialah nama badan pensijilan luar negara terbabit (Perkara 5). Untuk tujuan ini, Perintah ini turut menyenaraikan badan pensijilan halal luar negara yang diiktiraf.

Perintah Perihal Dagangan (Fi Perakuan Halal) 2011

Perintah ini mengandungi kadar caj yang akan dikenakan ke atas pemohon yang memohon

sijil halal Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM)/ Majlis Agama islam Negeri (MAIN). Bagi memastikan kelancaran penguatkuasaan peruntukan ini seramai 62 pegawai-pegawai hal ehwal Islam JAKIM telah dilantik sebagai Penolong Pengawal Perihal Dagangan bagi menguatkuasakan kesalahan khusun berkaitan dengan halal. Dalam masa yang sama usaha sedang dibuat untuk melantik seramai 240 pegawai-pegawai Jabatan Agama Islam Negeri (JAIN) sebagai Penolong Pengawal Perihal Dagangan di peringkat negeri dan daerah.